Kan kanserlerinden lenf bezi kanserlerine, anemiden metabolik hastalıklara kadar pek çok sağlık sorununun analizi “kök” hücre naklinden geçiyor. Kök hücre bağışçıları, hayattayken hayat kurtarma şansına sahiptir. Kök hücre naklinde Avrupa’nın yükselen maliyeti Türkiye’dir ve yabancı kökenli hastalar tarafından tercih edilmektedir. Kök hücre nakli işlemlerinde son 10 yılda yüzde 861, son 5 yılda yüzde 145 artış oldu. 2022 yılında Türkiye’de 4500’ün üzerinde kök hücre nakli gerçekleştirildi.
Nasıl kök hücre donörü olabilirim?
Kemik iliği nakli bekleyen hastalara umut olan Türkiye’deki Kök Hücre Koordinasyon Merkezi’ne (TÜRKÖK) başvurarak gönüllü bağışçı olabilirsiniz. Bunun için Kızılay’ın bölge kan merkezlerine başvurmanız ve talebinizi belirtmeniz yeterlidir. Sizden sadece 3 tüp kan alınacak ve sağlık testleriniz yapılacak ve donör olup olamayacağınız size bildirilecektir. Bu sayede donör listesine dahil edilmiş olursunuz.
Kimler kök hücre donörü olabilir?
Bulaşıcı olmayan, önemli bir hastalığı olmayan, 18-50 yaş arası sağlıklı herkes donör olabilir. Kan bankasına gidip kan bağışı yapabilen herkes kök hücre bağışı da yapabilir. Adaylar öncelikle genel sağlık kontrolünden geçirilir. Genel sağlık durumu uygun olanlara HLA adı verilen doku kümesi tespiti ve bir dizi kan testi yapılır. Doku uyumu durumunda donöre ulaşılır ve donör toplama işleminin yapılacağı merkeze davet edilir.
Kök hücre kaynakları nelerdir?
Günümüzde etkinliği ve klinik kullanımı kanıtlanmış 3 kök hücre kaynağı bulunmaktadır. Bunlar kemik iliği, periferik kan ve göbek kordonu kanıdır. Günümüzde periferik kök hücreler daha sık kullanılmaktadır.
Kök hücreler hangi formüllerle alınır?
Kök hücreler donör ve hekimin tercihlerine göre belirlenen iki farklı teknikle alınır. Dolaşımdaki periferik kandaki kök hücreler, aferez cihazı adı verilen özel bir cihazla damardan toplanabilir. Burada kişi bir süreliğine kan verecekmiş gibi koluna serum seti takılı olarak istirahat pozisyonunda yatar. İşlemden önce deri altında dolaşan kandaki kök hücre sayısını bir süreliğine artırmak için bağışçılara aşı yapılıyor. Ameliyathane şartları aranmaz. Diğer sistem ise ameliyathanede gerçekleştirilir. Donöre anestezi uygulanarak pelvisten kök hücreler toplanır.
Hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?
Kök hücre nakli, akut miyeloblastik lösemi (AML), akut lenfoblastik lösemi (ALL), non-Hodgkin lenfoma (NHL), Hodgkin lenfoma, kemik iliği kanserleri, multipl miyelom, kronik miyelositik lösemi (KML) olarak adlandırılan en önemli kan kanserleridir. lenf nodu kanserleri diyoruz. Kronik lenfositik lösemi (KLL) ve miyelodisplastik sendrom (MDS) tedavisinde kullanılır. Bu hastalıklar dışında aplastik anemi, paroksismal noktürel hemoglobinüri (PNH), hemoglobinopatiler (talasemi, orak hücreli anemi), primer amiloidoz, immün yetmezlik durumları ve kalıtsal metabolik hastalıklar da kök hücre naklinin uygulanabileceği diğer durumlardır.
Vericinin kök hücre bağışlamasının bir sakıncası var mı?
Hayır. Kök hücreleri damardan topladığımız aferez yöntemi, herhangi bir ağrı ve ızdıraba neden olmayan kolay bir işlemdir. İşlemden hemen önce uygulanan aşının kolay bir yan etkisi görülebiliyor. Ameliyathane ortamında pelvisten toplama işlemi sırasında uygulanan anesteziye bağlı olarak yan etkiler görülebilmektedir. Her iki süreç de donör için rastgele bir sağlık riski oluşturmaz.
Hasta veya donör için pahalı bir süreç midir?
İhtiyaç sahibi tüm vatandaşlarımız bu hizmetten tamamen ücretsiz olarak faydalanabilmektedir. Bu alanda iyileştirmeye ihtiyacımız olan tek şey gönüllü bağışçı sayısındaki artış. Bu bağlamda TÜRKÖK çok değerli bir hizmet vermektedir. Modern teknoloji ile verici sayısı hızla artmaktadır. 2022 yılı sonu itibarıyla Türkiye’de kemik iliği bağışçısı sayısı 850 bini aştı. TÜRKÖK artık hemşerilerimize ve tüm dünyaya hizmet vermeye başlamıştır.
Vericinin kişisel bilgileri korunuyor mu?
Vericinin kişisel bilgilerinin korunması yasal bir zorunluluktur. Vericinin kimliği, sağlık durumu ve test sonuçları tamamen kapalı tutulmaktadır. Kök hücre naklinden sonra bile donör bilgisi açıklanmaz.
Kayıtlı bir bağışçıyım. İstediğim zaman bırakabilir miyim?
Kök hücre bağışı da tıpkı organ ve kan bağışı gibi tamamen gönüllü bir uygulamadır. İstediğiniz zaman ‘Donör olmak istemiyorum’ deme hakkınız var. Kayıtlı bir bağışçı olmak, bağış yapabileceğiniz anlamına gelmez. Doku grubunuzla uyumlu bir nakil ihtiyacı olduğunda merkeze davet edileceksiniz ve donör olmaya uygun olup olmadığınız sağlık kontrolleri ile belirlenecektir.
fidan BAĞIŞI
Kan ve Kemik İliği Nakli Derneği olarak bilimsel faaliyetler kadar sosyal sorumluluk projelerine de önem veriyoruz. Geçtiğimiz yıllarda düzenlediğimiz Fotoğraf ve Fotoğraf yarışması yerine 2020 yılında başladığımız projemizi devam ettirerek kongremize katılan tüm katılımcılarımız için TEMA vakfına 1 fidan bağışlayarak ülkemizin zümrüt yeşiline kavuşmasını sağlamayı hedefledik. . Ayrıca Kan ve Kemik İliği Nakli Derneği diye bir orman projesi üzerinde çalışıyoruz.
KONGREMİZ
18-21 Mayıs 2023 tarihleri arasında 287’si sağlık uzmanı olmak üzere toplam 326 katılımcının yer aldığı İstanbul Marriott AsiaHotel’de 37 oturum ve paneller halinde 3 gün bilimsel toplantılar gerçekleştirildi. EBMT Türkiye Hemşirelik Kümesi ile ortaklaşa düzenlenen 4. hematopoietik kök hücre nakli hemşireliği eğitim programı da ilgiyle tamamlandı. Toplam 44 bilimsel çalışma değerlendirmeye gönderildi, 34 çalışma sözlü sunum olarak sunuldu ve 28 İngilizce makale de International Journal of Hematology – Oncology dergisinde yayınlanmaya hak kazandı.
